Vrouwen met ADHD krijgen hun diagnose vaak pas op volwassen leeftijd. Dit leidt vaak tot een langdurige geschiedenis van aanpassing, perfectionisme en schaamtegevoelens. In dit artikel leggen we uit wat zelfacceptatie betekent voor vrouwen met ADHD, waarom het essentieel is voor hun welzijn, en hoe het proces van acceptatie in praktijk kan worden gebracht.
Wat is zelfacceptatie?
Zelfacceptatie is een complex en genuanceerd begrip. Het betekent niet dat je alles aan jezelf geweldig moet vinden of dat je geen groei meer nastreeft. Volgens zelfcompassieonderzoeker Kristin Neff (2003) gaat het veel meer om het ontwikkelen van een vriendelijke, begripvolle houding naar jezelf, vooral tijdens moeilijke momenten. Het is als het ware een innerlijke bondgenoot worden, in plaats van je eigen strengste criticus.
Voor vrouwen met ADHD betekent dit een fundamentele verschuiving: in plaats van zich krampachtig aan te passen aan neurotypische verwachtingen, leren ze hun eigen ritme, impulsen en unieke denkstijl te waarderen. Dit kan zich uiten in het accepteren dat je misschien op onconventionele tijden productief bent, dat je creativiteit zich uit in spontane ideëen, of dat je energieniveau fluctueert op een manier die bij jouw brein past.
Psychiater Sandra Kooij’s onderzoek (2017) toont aan dat vrouwen met ADHD vaak worstelen met wat zij ‘het onzichtbare gewicht’ noemt: internaliserende symptomen zoals hardnekkige schuldgevoelens, sociale angst en depressieve episodes. Deze symptomen worden vaak versterkt door jaren van maskeren en compenseren. Zelfacceptatie blijkt echter een krachtige katalysator te zijn in het doorbreken van deze negatieve spiraal. Uit haar longitudinale studies blijkt dat vrouwen die leren hun ADHD te accepteren als onderdeel van hun identiteit, significant beter scoren op welzijnsmetingen en meer veerkracht ontwikkelen in het omgaan met dagelijkse uitdagingen.
Waarom hebben vrouwen met ADHD vaak last van schaamte?
Volgens Gabor Maté (2008) ontstaat chronische schaamte bij ADHD wanneer mensen structureel proberen te voldoen aan omgevingsverwachtingen die niet bij hun brein passen. In de praktijk uit zich dit vaak in:
- Overcompensatie door extreem hard werken
- Lange werkdagen maken om ‘bij te blijven’
- Constant checken en herchecken van werk
- Moeite met delegeren uit angst voor fouten
Deze patronen worden vaak gezien als ’toewijding’ of ‘perfectionisme’, terwijl ze eigenlijk signalen zijn van een brein dat probeert te navigeren in een omgeving die niet aansluit bij de natuurlijke werkwijze. Professionals kunnen dit herkennen aan:
- Inconsistente prestaties: Uitstekende resultaten afgewisseld met periodes van uitputting
- Creatieve probleemoplossing: Onconventionele maar effectieve werkstrategieën
- Hyperfocus op interessante taken versus moeite met routinematig werk
- Sterke emotionele reacties op feedback, vooral bij kleine fouten
Omdat ADHD bij vrouwen vaak minder zichtbaar is en minder wordt herkend, leidt dit tot een gevoel van chronisch falen en destructief perfectionisme. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut (2021) blijkt dat vrouwen met ADHD aanzienlijk vaker kampen met depressieve klachten dan vrouwen zonder ADHD. Dit is echter geen inherent onderdeel van ADHD, maar vaak het gevolg van jarenlange masking en aanpassing.
Voor professionals is het essentieel om deze patronen te herkennen als adaptieve strategieën van een neurodivers brein, in plaats van als tekenen van disfunctioneren. Dit perspectief opent de weg naar meer effectieve ondersteuning die uitgaat van de natuurlijke sterktes en werkwijzen van het ADHD-brein.
Hoe ziet echte zelfacceptatie eruit?
Brené Brown (2012) beschrijft zelfacceptatie als een vorm van moed: de bereidheid om jezelf volledig te zien, ook in je kwetsbaarheid. Voor vrouwen met ADHD betekent dit niet streven naar ‘perfect functioneren’, maar jezelf benaderen met begrip, vooral wanneer dingen moeilijk gaan.
Kenmerken van zelfacceptatie:
- Minder zelfkritiek
- Grotere tolerantie voor imperfectie
- Constructieve zelfzorg in plaats van zelfstraffen
Leidt zelfacceptatie tot passiviteit?
Nee. Onderzoek toont aan dat zelfcompassie juist leidt tot gezondere vormen van motivatie (Neff & Germer, 2013). Vrouwen die zichzelf accepteren, zijn vaak beter in staat grenzen te stellen, hulp te zoeken, en duurzame veranderingen aan te brengen die hun welzijn versterken.
Praktische eerste stappen
- Begin dagelijks met een zelfobservatie zonder oordeel: Hoe voel ik me? Waar ligt mijn energie?
- Leer systemen te bouwen rond je sterktes, niet rond je tekortkomingen.
- Besef: je ADHD is geen karakterfout. Het is een andere neurologische aanleg.
Bronnen
- Kooij, J. J. Sandra (2017). ADHD bij volwassenen: diagnostiek en behandeling. De Tijdstroom.
- Neff, K. D. (2003). Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Oneself. Self and Identity.
- Maté, G. (2008). Scattered Minds: The Origins and Healing of Attention Deficit Disorder. Vintage Canada.
- Brown, B. (2012). Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead. Gotham Books.
- Trimbos Instituut. (2021). ADHD bij volwassenen – feiten en cijfers.
- NedKAD (2022). Vrouwen en ADHD: Zelfbeeld, depressie en behandeling.
