Verslavingen
Verslavingen als dopaminebeloningssysteem
Dat het AD(H)D brein constant op zoek is naar prikkels is in het hoofdstuk neurotransmitters wel duidelijk geworden. Het aantal verslavingen bij AD(H)D is behoorlijk hoog omdat het dopamine systeem simpelweg héél erg lekker aan gaat en (tijdelijk) verzadigd raakt van beloningen, prikkels en middelengebruik, waarvan alcohol, drugs en telefoonverslavingen de bekendste verslavingen zijn.
Breijder (2021) schrijft het volgende over verslavingen en AD(H)D: “Eén op de vijf mensen die hulp zoeken bij een verslaving heeft de diagnose ADHD. Een verslaving onder controle krijgen met ADHD is moeilijk. Het is nog lastiger jouw verslaving onder controle te krijgen als je geen medicatie, hulp of ondersteuning krijgt bij ADHD. Bijvoorbeeld omdat je niet weet dat je ADHD hebt.”
Echter zijn er nóg veel meer verslavingen waar AD(H)D’ers heel gevoelig voor zijn en waarvan de impact groter is dan je denkt (en zou willen). Ik noem er een aantal: kopen, telefoon, series kijken, gamen (incl. candy crush), vreemdgaan, maar denk ook aan werk of sporten. AD(H)D’ers die verslaafd zijn hebben jarenlang hun symptomen onderdrukt, met name als we spreken over alcohol en drugs. Maar ook het veelvuldig op je telefoon scrollen zorgt ervoor dat je hoofd veel meer prikkels te verwerken heeft dan ze aankan, daarnaast gaat dat vaak hand in hand met kopen wat heel makkelijk gaat via je telefoon met mogelijk grote financiële gevolgen.
“De mobiele telefoon is een disbalans voor onze hersenen, het kan er zelfs voor zorgen dat je depressieve en futloze gevoelens krijgt. Iets wat je dus zelf in de hand hebt door de hoeveelheid aandacht die je schenkt aan je telefoon. Hoe vermoeider je brein is hoe sneller je je futloos en depressief kunt gaan voelen.” Een onderzoek onder een grote groep tieners door The San Francisco state University wees dit uit, schrijft Charlotte Labee in dit artikel op haar website. Een telefoon geeft notificaties, en die geven elke keer als ze afgaan een impuls aan je hersenen en neurotransmitters. Die maken als beloning op hun beurt een dopamine sprongetje van geluk, want “yay een prikkel”. Dat kost veel energie voor je hersenen en op de langere termijn blust het je hersenen uit. Een overvol hoofd is minder goed in staat om zich te focussen op wat écht belangrijk is. En de verslavende werking van de telefoon wordt steeds vaker vergeleken met het gebruik van drugs, omdat er stofjes zoals dopamine en GABA vrijkomen die ook vrij komen bij het gebruik van drugs. Als spelregel is het belangrijk dat je je telefoon niet langer gaat zien als ontspanning en manieren gaat vinden die je meer voldoening opleveren dan jezelf uitblussen met scrollen op social media en andere kanalen.
Wanneer jij het gevoel hebt dat je een verslaving hebt die jouw gezondheid en plezier in het leven in de wegstaat overweeg dan serieus om hulp te vragen via jouw huisarts aan een professionele instantie zoals Breijder.
Is het glas half vol of is de binnendruk en buitendruk uit balans?
Als we het leven met een glas zouden vergelijken zijn er grote glazen en kleine glazen. Grote glazen zijn glazen waar alles wat positief is in kan (duurt dus heel lang voordat die overstroomt) en kleine glazen, zoals jouw AD(H)D glas, maar ook het glas der kritiek zijn 10x zo klein als het grote glas. Je kan je zo voorstellen dat het kleine glas én veel sneller vol zit én veel sneller overloopt. Dat geldt niet alleen voor emotieregulatie, maar ook voor informatieverwerking. De reden waarom je al meer dan eens in je leven bent afgehaakt op het moment dat je veel informatie te verwerken hebt, wellicht zoals nu. Jouw glas loopt sneller over dan die van iemand zonder AD(H)D en zal vaker geleegd moeten worden of langzamer gevuld moeten worden.
Naast het glas kan je ook onderscheidt maken tussen binnendruk en buitendruk in je hoofd. Interessant om te noemen is dat jouw brein je allerlei signalen geeft. Wanneer er gevaar is, wanneer er veiligheid is, enzovoorts. Een van de redenen waarom je ergens de eerste nacht in een nieuwe omgeving vaak slechter slaapt is omdat jouw brein de omgeving nog niet als veilig heeft bestempeld. Bij trauma’s kan je hoofd dat deel onveilig en veilig niet goed meer scheiden. Het brein gaat veel ten onrechte bestempelen als onveilig. En dat terwijl een trauma niet altijd over grote dramatische gebeurtenissen gaat, maar ook een opmerking kan zijn die zich diep geworteld heeft bij je.
“Trauma gaat niet altijd over grote dramatische gebeurtenissen.”
Het leven brengt met zich mee dat er grote en kleine dingen zijn die ons uit balans kunnen brengen, die het leven doorkruisen en met onze overtuigingen dempen we veel emoties en gevoelens die gaan over kwetsbaar zijn. We lossen dat op met eten, mooie dingen kopen, drugs, alcohol, enzovoorts. De opgebouwde stress blijft bestaan en verdwijnt door de eerdergenoemde dingen niet. Stress stoffen hopen zich op, totdat het te veel is. Dan barst de bom en door de stress bom raakt je biologische gevaar of geen gevaar systeem eigenlijk alleen maar meer in de war. Terwijl je stress systeem elk moment een aanval verwacht is er in werkelijkheid vaak helemaal geen gevaar op de loer. Je binnendruk stijgt en zonder druk van buitenaf zal je op zoek gaan naar manieren om dat weer in balans te krijgen.
Het in balans brengen van binnen en buitendruk kan op een aantal manieren:
- de binnendruk verlagen;
- de buitendruk verhogen.
Je voelt hem wellicht al aankomen maar vaak kiezen we onbewust voor de buitendruk verhogen. Ruzie maken, stresssituaties creëren zoals; als maar nieuwe – grote – dingen op ons nemen en problemen zoeken/creëren/groter maken, jezelf als slachtoffer gaan zien (bij jou lukt ook nooit wat) of heftige dingen te gaan doen zoals extreme sporten, vreemdgaan, jezelf pijn doen of uithongeren. Een kort lontje en thrillseeking zijn aspecten die veel AD(H)D’ers herkennen waardoor je het voorafgaande stiekem wel kan verklaren. Dit alles werkt als een prima beloningsysteem voor je hersenen, op de korte termijn dan…
Het bovenstaande is niet meer dan een wens tot de binnen- en buitendruk met elkaar in balans te vinden. Jij wilt jezelf happy voelen en dat je leven klopt met hoe jij het voor ogen hebt. Dit niet in balans hebben zorgt ervoor dat je steeds weer in dezelfde problemen terecht komt. Deze stress wil je het liefste van de binnenkant aanpakken, zodat je niet steeds die stress aan de buitenkant hoeft op te lossen met alles waar je later zo de balen van hebt.
Waar je begint met oplossen aan de binnenkant? Zorgen voor jezelf!