In dit artikel introduceer ik een praktijkmodel met zeven ADHD-archetypes, gebaseerd op een kwalitatief en kwantitatief onderzoek onder meer dan 200 vrouwen met (een vermoeden van) ADHD. De archetypes zijn niet bedoeld als diagnostisch instrument, maar als middel tot dialoog, zelfinzicht en begeleiding. Ze bieden een laagdrempelige en herkenbare ingang tot complex gedrag, en sluiten goed aan bij de behoefte aan gepersonaliseerde ondersteuning binnen coaching, GGZ, onderwijs en arbeid.
Inleiding: hoe ADHD bij vrouwen doorwerkt in het dagelijkse leven
Hoewel ADHD veelvuldig is onderzocht, blijft de manier waarop ADHD zich uit bij vrouwen vaak onderbelicht. Vrouwen worden later gediagnosticeerd, vallen minder op in de jeugd en ontwikkelen vaker internaliserende copingstijlen. In mijn werk als ADHD-coach en docent zag ik hoe deze groep zich regelmatig niet herkende in de klassieke DSM-beschrijvingen of voorlichtingsmateriaal dat veelal is gericht op jongens en mannen.
Daarom heb ik, in samenwerking met mijn community van Vrouw&ADHD, een onderzoek opgezet om te verkennen hoe ADHD zich manifesteert in het dagelijks leven van vrouwen.
Methode
Het onderzoek bestond uit een online vragenlijst, aangevuld met open antwoorden, observaties, intakeverslagen en gesprekken uit mijn eigen praktijk.
- Aantal respondenten: 217
- Doelgroep: Vrouwen (25–45 jaar), met gediagnosticeerde ADHD of een sterk vermoeden daarvan
- Thema’s: Energiebeheer, gedragspatronen, stressreacties, sociale rol, copingstrategieën en verlangens
De analyse vond plaats via thematische codering en clustervorming, waarna de data leidde tot zeven herkenbare archetypes.
De ADHD-archetypes: een korte schets
Elk archetype beschrijft een set van gedragingen, energiepatronen en copingstrategieën die veelvuldig voorkwamen in de data. Enkele voorbeelden:
1. De Overweldigde Ambitieuze
Wil veel, voelt veel, loopt vast in haar eigen torenhoge lat. Presteert goed naar buiten toe, maar leeft in constante innerlijke onrust.
“Het lijkt alsof ik altijd nét te weinig rust heb om mezelf in te halen.”
2. De Sociaal Supernova
Krijgt energie van mensen, leeft op verbinding, maar verliest snel haar grenzen.
“Ik zeg overal ja op en crash dan drie dagen.”
3. De Dromerige Diepganger
Verliest zich in gedachtegangen, creatieve ideeën, maar komt moeilijk tot uitvoering.
Alle archetypes bevatten elementen van over- en onderprikkeling, aanpassingsstrategieën en een verlangen naar zelfcompassie, overzicht en autonomie.
Toepassing in de praktijk
Hoewel niet wetenschappelijk gevalideerd, bieden deze archetypes wél waardevolle inzichten voor praktijkprofessionals. Ze kunnen o.a. worden ingezet bij:
- Coachingstrajecten en psycho-educatie
- Intakegesprekken in de GGZ of POH-GGZ
- Studieloopbaanbegeleiding (SLB) en onderwijsondersteuning
- Begeleiding in re-integratie en loopbaantrajecten
- Ontwikkeling van gepersonaliseerde tools en copingstrategieën
Door herkenning te faciliteren ontstaat ruimte voor acceptatie en gerichte interventies. Vrouwen voelen zich “gezien” en kunnen bewuster kiezen wat voor hen werkt.
Kritische reflectie
Het model is ontstaan vanuit de praktijk en beoogt niet te generaliseren. Er is sprake van overlapping tussen archetypes en interpersoonlijke verschillen zijn groot. Toch blijkt het denken in archetypes een bruikbare praatplaat in gesprekken over functioneren, grenzen en behoeften.
Een waardevol inzicht was dat de meeste vrouwen zichzelf herkenden in twee tot drie archetypes tegelijk, afhankelijk van levensfase, hormonen, werkdruk of relatiecontext.
Conclusie
De ADHD-archetypes bieden een toegankelijke en herkenbare ingang om het gesprek over vrouwelijke ADHD te openen. Niet als diagnostisch instrument, maar als werkmodel dat ruimte geeft aan nuance, zelfinzicht en begeleiding op maat. Ik nodig vakgenoten van harte uit om dit model te bevragen, in te zetten in hun eigen praktijk en – waar gewenst – samen te werken aan verdiepende toepassingen in onderwijs, coaching, begeleiding of via een affiliatieprogramma.
Zo bouwen we samen aan een bredere beweging waarin vrouwelijke ADHD meer (h)erkenning krijgt én werkbare handvatten voor het dagelijks leven.
Interesse in samenwerken of meer informatie over deze ADHD-archetypes?
Voor vragen over professionele samenwerking, trainingen of het gebruik van deze archetypes in jouw praktijk, neem gerust contact op.
Op zoek naar het meer populaire blogartikel voor je cliënten? Dan verwijs ik je graag naar de publieksversie over ADHD-archetypes met quiz en tools.
