Je hijst jezelf van de bank af. Pfff… moet dát echt, die verjaardag? Na een uur scrollend uitstelgedrag weet je jezelf tóch te motiveren. Oké, je gaat. Maar vanavond doe je het anders: luisteren, niet te veel praten, op tijd naar huis.
Fast forward: zes uur later. Je hebt de show gestolen, je hele ziel en zaligheid op tafel gelegd, en je vrienden liggen dubbel van het lachen (of van verbazing). En jij? Jij ligt de volgende ochtend in een sociaal coma, terwijl je hoofd nabrandt van alles wat je gezegd – en níet had willen zeggen.
Het zou jij kunnen zijn.
Stiekem bén ik dit.
Zo vaak nam ik me voor om minder te praten. Minder aanwezig te zijn. Minder te onderbreken. Minder… alles.
Maar soms wilde ik ook gewoon minder ADHD. Minder gedoe. Geen label, geen aanpassingen, geen uitleg nodig. Gewoon normaal. Wat ik daarmee bedoel? Geen stoornis. Geen strijd. Geen extra obstakels die het leven ingewikkeld maken.
Waar komt dat verlangen vandaan?
Als kind leer je al vroeg: doe normaal. Maar voor jou voelt normaal zijn als toneelspelen. Je bent druk, dromerig, chaotisch, te intens of te afwezig. En dus begin je je aan te passen – want fouten maken of ’te veel’ zijn levert schaamte op.
Veel vrouwen met ADHD krijgen geen diagnose in hun jeugd, maar wel de onzichtbare boodschap: “Zo mag je niet zijn.” Je perfectionisme groeit als overlevingsstrategie. Je humor wordt een schild. En langzaam vergeet je wie je bent zonder masker.
Volgens psychiater Sandra Kooij (2017) kampen vrouwen met ADHD vaak met internaliserende symptomen zoals schuldgevoelens, angst en depressie. Niet omdat ze minderwaardig zijn, maar omdat ze zich jarenlang hebben aangepast aan een wereld die niet is ingericht op hun brein.
Daarbij komt dat ADHD bij vrouwen vaak minder zichtbaar is, en daardoor ook later wordt herkend (Trimbos Instituut, 2021). Dit maakt de kans op diepgewortelde schaamte groot: jarenlang voldoen aan verwachtingen die nooit haalbaar waren.
Zoals Gabor Maté (2008) benadrukt: chronische schaamte ontstaat wanneer mensen structureel proberen te voldoen aan omgevingsverwachtingen die niet aansluiten bij hun neurologische realiteit.
Waarom jezelf afwijzen niet helpt
Begrijp me goed: ik snap het verlangen naar gewoon normaal zijn. Geen label, geen toolkit nodig om de dag door te komen. Maar proberen ‘normaal’ te zijn betekent structureel jezelf afwijzen.
En die afwijzing helpt je brein niet beter functioneren – het verlamt je. Zoals Brené Brown (2012) zo raak zegt:
“Shame corrodes the very part of us that believes we are capable of change.”
Zelfacceptatie is dus geen luxe, maar noodzaak. Het is het moment waarop je zegt:
“Ik ben niet kapot. Ik heb een brein dat anders werkt, en ik mag stoppen met vechten tegen mezelf.”
Zelfacceptatie betekent niet dat alles makkelijk wordt. Het betekent dat je ruimte maakt om te mogen zijn wie je bent – met álles wat daarbij hoort.
Van aanpassen naar afstemmen: drie realistische stappen
Zelfacceptatie vraagt geen roze bril. Het vraagt moed. En het begint met kleine keuzes:
1. Erken dat ADHD soms gewoon moeilijk is
Je hoeft je ADHD niet geweldig te vinden. Je mag het zwaar vinden dat alles meer moeite kost. Zelfacceptatie betekent ook: jezelf toestaan om te balen van wat lastig is – zonder jezelf af te wijzen.
2. Begrijp je gedrag vóór je het wilt veranderen
Je hoeft je gedrag niet te vieren, maar je kunt wel leren begrijpen waar het vandaan komt. Enthousiasme, overprikkeling, uitputting – het heeft allemaal een oorsprong. Door te begrijpen, ontstaat compassie. En van daaruit kun je bijsturen op jouw voorwaarden.
3. Werk met je brein, niet tegen je zelfbeeld
Accepteren betekent niet alles laten zoals het is. Het betekent je leven zo inrichten dat het klopt voor jouw ritme, energie en brein. Structuren, grenzen en hulpmiddelen zijn geen zwaktebod – ze zijn je ankers.
Onderzoek laat zien dat zelfcompassie – het vriendelijk benaderen van jezelf in moeilijke momenten – leidt tot een gezondere motivatie en betere veerkracht (Neff & Germer, 2013). Niet harder pushen, maar zachter groeien.
De echte gamechanger: jezelf terugvinden onder de schaamte
Zelfacceptatie is geen eindpunt. Het is een vaardigheid. Een spier die je traint.
En ja, sommige dagen voelt het alsof je geen millimeter verder komt, alsof het spierpijn had moeten opleveren maar zelfs dát uitblijft.
Maar zelfs dan, als je struikelt en alles te veel is, is er die ene zin:
“Ik ben niet kapot. Ik hoef mezelf niet te repareren. Ik ben aan het leren hoe ik met mezelf samenwerk.”
Dat is misschien wel de krachtigste vorm van zelfzorg die er bestaat.
Zelfacceptatie betekent niet: *”Ik vind alles leuk aan mezelf.”*
Zelfacceptatie betekent: *”Ik kies ervoor mezelf niet langer te beschamen voor wie ik ben.”*
Het is:
- Jezelf zien – ook als je hoofd chaotisch is
- Jezelf dragen – ook als je anders denkt dan de norm
- Jezelf steunen – ook als je het moeilijk hebt
En dán… vanuit die compassie kun je kiezen voor tools, grenzen, hulp en systemen die je niet kleiner maken, maar juist bevrijden.
Waarom zelfacceptatie voor vrouwen met ADHD zo essentieel is
Dat zelfacceptatie geen luxe is, maar bittere noodzaak, wordt steeds duidelijker uit onderzoek.
Psychiater Sandra Kooij wijst erop dat zonder acceptatie het risico op depressieve klachten, burn-out en zelftwijfel aanzienlijk groter wordt (Kooij, 2017). Brené Brown (2012) benadrukt dat echte veerkracht begint bij de moed om jezelf te zien in al je imperfectie. Gabor Maté (2008) beschrijft hoe het loslaten van schaamte de eerste stap is naar heling.
Bovendien blijkt uit onderzoek van het Trimbos-instituut (2021) en NedKAD (2022) dat vrouwen die zichzelf leren accepteren – mét ADHD – minder kans hebben op ernstige psychische klachten en sterker staan in hun persoonlijke groei.
Zelfacceptatie gaat dus niet over opgeven.
Het gaat over thuiskomen bij jezelf.
Klaar voor je volgende stap?
Wil jij ontdekken welk ADHD-archetype jij bent en hoe je daar slimmer mee samenwerkt?
Klaar om van zelfafwijzing naar zelfverbinding te gaan?
Doe de ADHD Archetype Quiz en ontdek welke strategie écht bij jóu past.
Bronnen
- Kooij, J. J. Sandra (2017). *ADHD bij volwassenen: diagnostiek en behandeling*. De Tijdstroom.
- Neff, K. D. (2003). *Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Oneself*. Self and Identity.
- Neff, K. D. & Germer, C. K. (2013). *The Mindful Self-Compassion Program*. Journal of Clinical Psychology.
- Maté, G. (2008). *Scattered Minds: The Origins and Healing of Attention Deficit Disorder*. Vintage Canada.
- Maté, G. (2021). *The Myth of Normal: Trauma, Illness and Healing in a Toxic Culture*. Penguin.
- Brown, B. (2012). *Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead*. Gotham Books.
- Trimbos Instituut (2021). *ADHD bij volwassenen – feiten en cijfers*.
- NedKAD (2022). *Vrouwen en ADHD: Zelfbeeld, depressie en behandeling*.
){kind=link}